Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από έντονη αβεβαιότητα, εξαιτίας ποικίλων παραγόντων όπως ο πληθωρισμός, οι αυξανόμενες τιμές ενέργειας και τροφίμων, η πανδημία COVID-19 και οι διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις, με αποκορύφωμα τον πόλεμο στην Ουκρανία σε συνάρτηση με την εγχώρια αναποτελεσματικότητα. Οι παράγοντες αυτοί έχουν επηρεάσει την οικονομία της χώρας, αυξάνοντας την πίεση σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Οι καταναλωτές που βρίσκονται σε δεινή οικονομική κατάσταση υιοθετούν νέα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές, προσαρμόζοντας τις αγοραστικές τους συνήθειες στις νέες οικονομικές πραγματικότητες.
1. Εστίαση στην Αξία (Value-Oriented Behavior)
Οι καταναλωτές που αντιμετωπίζουν οικονομική δυσπραγία δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην αξία των προϊόντων που αγοράζουν. Αυτό σημαίνει ότι επιλέγουν προϊόντα που προσφέρουν τη μέγιστη δυνατή ποιότητα για την τιμή τους, προσπαθώντας να βρουν την ισορροπία μεταξύ κόστους και χρησιμότητας. Η έρευνα πριν την αγορά γίνεται πιο σχολαστική, με τους καταναλωτές να συγκρίνουν τιμές και να αναζητούν προσφορές ή εκπτώσεις.
Πολλοί στρέφονται σε φθηνότερες εναλλακτικές, όπως προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (private label), που προσφέρουν τα σούπερ μάρκετ και άλλες αλυσίδες. Οι καταναλωτές αυτοί αποφεύγουν την αγορά επώνυμων προϊόντων που θεωρούνται πολυτελείας και επιλέγουν αντίστοιχα προϊόντα χαμηλότερου κόστους, ακόμα και αν αυτό συνεπάγεται μικρότερη επωνυμία ή χαμηλότερη ποιότητα.
2. Μείωση της Κατανάλωσης Μη Απαραίτητων Ειδών
Η δεύτερη τάση που χαρακτηρίζει τους καταναλωτές σε οικονομική δυσκολία είναι η μείωση της κατανάλωσης σε μη απαραίτητα είδη. Είδη πολυτελείας, διασκέδασης, ακόμα και προϊόντα προσωπικής φροντίδας περικόπτονται ή μειώνονται δραστικά. Οι αγορές περιορίζονται πλέον σε βασικά είδη πρώτης ανάγκης, όπως τρόφιμα, φάρμακα και προϊόντα οικιακής χρήσης.
Επιπλέον, η κατανάλωση σε τομείς όπως η εστίαση, η αναψυχή και οι διακοπές περιορίζεται, με πολλούς καταναλωτές να επιλέγουν φθηνότερες εναλλακτικές, όπως το φαγητό στο σπίτι αντί για έξοδο ή τη διασκέδαση σε ελεύθερους δημόσιους χώρους αντί για ακριβά θεάματα.
3. Ανάπτυξη της Νοοτροπίας “Do-It-Yourself” (DIY)
Στην προσπάθειά τους να περιορίσουν τα έξοδά τους, πολλοί καταναλωτές στρέφονται στη νοοτροπία “Κάν’ το μόνος σου” (DIY). Αυτή η τάση έχει ιδιαίτερη απήχηση στην Ελλάδα, όπου οι παραδοσιακές δεξιότητες και οι προσωπικές εργασίες είναι διαδεδομένες. Οι καταναλωτές προσπαθούν να εξοικονομήσουν χρήματα αναλαμβάνοντας μόνοι τους επισκευές, κατασκευές ή ακόμα και την παραγωγή προϊόντων που διαφορετικά θα αγόραζαν από το εμπόριο. Για παράδειγμα, πολλές οικογένειες έχουν στραφεί στην καλλιέργεια οικιακών κήπων για να παράγουν δικά τους λαχανικά και φρούτα.
Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση στις διαδικτυακές αναζητήσεις για οδηγίες DIY, με θέματα όπως η μαγειρική, οι χειροτεχνίες, και η συντήρηση του σπιτιού να προσελκύουν το ενδιαφέρον των καταναλωτών.
4. Στροφή προς τη Συλλογική Κατανάλωση (Collaborative Consumption)
Μια άλλη ενδιαφέρουσα τάση που αναδύεται είναι η συλλογική κατανάλωση ή η οικονομία του διαμοιρασμού (sharing economy). Η χρήση κοινών πόρων, όπως η συνεπιβατική οδήγηση (carpooling), οι αγορές από δεύτερο χέρι ή οι ανταλλαγές προϊόντων μέσω τοπικών ομάδων και εφαρμογών, αυξάνεται. Οι καταναλωτές αξιοποιούν τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ψηφιακές πλατφόρμες για να μοιράζονται αγαθά και υπηρεσίες, εξοικονομώντας χρήματα αλλά και μειώνοντας το οικολογικό αποτύπωμα.
Οι αγορές από δεύτερο χέρι, τόσο για ρούχα όσο και για ηλεκτρονικά ή οικιακά είδη, έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Πλατφόρμες όπως η “Facebook Marketplace” και άλλες διαδικτυακές αγγελίες γνωρίζουν άνθηση, ενώ οι καταναλωτές στρέφονται σε πιο οικολογικές και οικονομικές λύσεις.
5. Στροφή στην Τοπική Οικονομία και τα Βιολογικά Προϊόντα
Παρά τις οικονομικές δυσκολίες, παρατηρείται αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα τοπικά και βιολογικά προϊόντα, κυρίως στον τομέα των τροφίμων. Οι καταναλωτές στρέφονται σε μικρότερους, τοπικούς παραγωγούς, οι οποίοι προσφέρουν φρέσκα προϊόντα σε ανταγωνιστικές τιμές. Οι λαϊκές αγορές και οι τοπικοί συνεταιρισμοί γίνονται πιο δημοφιλείς, καθώς πολλοί καταναλωτές θεωρούν ότι αυτά τα προϊόντα είναι πιο υγιεινά και προσφέρουν καλύτερη αξία για τα χρήματά τους.
Παράλληλα, τα βιολογικά προϊόντα κερδίζουν έδαφος, καθώς οι καταναλωτές που έχουν συνείδηση της υγείας και του περιβάλλοντος προτιμούν να επενδύουν σε τρόφιμα που θεωρούν πιο καθαρά και ασφαλή, ακόμα κι αν αυτό συνεπάγεται ελαφρώς υψηλότερο κόστος.
6. Ψυχολογικές και Κοινωνικές Επιπτώσεις
Οι οικονομικές δυσκολίες δεν επηρεάζουν μόνο τις αγοραστικές συνήθειες αλλά και την ψυχολογία των καταναλωτών. Το άγχος, η αβεβαιότητα και η έλλειψη ασφάλειας οδηγούν πολλούς ανθρώπους σε πιο συντηρητικές αποφάσεις, φοβούμενοι τις μελλοντικές εξελίξεις. Αυτή η ψυχολογική πίεση οδηγεί σε μια νοοτροπία εξοικονόμησης και αυτοσυγκράτησης, ακόμα και όταν οι καταναλωτές έχουν τα μέσα να ξοδέψουν περισσότερα.
Παράλληλα, υπάρχει αυξανόμενη αποξένωση από την κοινωνία της υπερκατανάλωσης, με πολλούς να επιλέγουν έναν πιο λιτό και συγκρατημένο τρόπο ζωής. Οι αξίες μετατοπίζονται από την υπερβολική κατανάλωση και το στάτους, στην αναζήτηση ουσιαστικών εμπειριών και σχέσεων.
Τέλος, οι καταναλωτές που βρίσκονται σε δεινή οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα παρουσιάζουν σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά τους. Η έμφαση στην αξία, η μείωση της κατανάλωσης, η νοοτροπία DIY και η συμμετοχή στη συλλογική κατανάλωση είναι μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά που αναδύονται. Ταυτόχρονα, παρατηρείται μια αυξημένη στροφή προς την τοπική οικονομία και μια αναζήτηση ψυχολογικής ισορροπίας εν μέσω της οικονομικής πίεσης.
Αυτές οι τάσεις είναι ενδεικτικές της ανθεκτικότητας των καταναλωτών που προσπαθούν να προσαρμοστούν στις νέες προκλήσεις, αναζητώντας νέους τρόπους να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους με περιορισμένους πόρους.
Your Turn!
Αν έχετε να προσθέσετε κάτι ακόμη ή απλά να μοιραστείτε τη δική σας εμπειρία, αφήστε το προσωπικό σας σχόλιο!