Η διαφάνεια στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και την προστασία των δικαιωμάτων του καταναλωτή. Σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, η διαφάνεια αναδεικνύεται σε κρίσιμο ζήτημα, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένους κλάδους όπως τρόφιμα, τραπεζικές υπηρεσίες, τεχνολογία και ηλεκτρονικό εμπόριο.
Η σημασία της διαφάνειας για τους καταναλωτές
Η διαφάνεια επιτρέπει στους καταναλωτές να κάνουν ενημερωμένες επιλογές, να συγκρίνουν προϊόντα και υπηρεσίες και να αποφεύγουν απάτες ή παραπλανητικές πρακτικές. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (2023), το 78% των Ελλήνων καταναλωτών θεωρούν ότι υπάρχει έλλειμμα διαφάνειας στις τιμές και στην ποιότητα προϊόντων σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (63%).
Προβλήματα διαφάνειας σε επιλεγμένους κλάδους
Τρόφιμα: Ο κλάδος των τροφίμων εμφανίζει σοβαρά ζητήματα διαφάνειας, ειδικά όσον αφορά τη σήμανση προέλευσης προϊόντων και την ποιότητα. Πρόσφατες περιπτώσεις νοθείας τροφίμων, όπως τα περιστατικά με το ελαιόλαδο και το μέλι (2022-2023), ανέδειξαν σοβαρά κενά στην ενημέρωση του καταναλωτή. Αντίστοιχα, σύμφωνα με στοιχεία του EFSA (Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων), η Ελλάδα κατατάσσεται χαμηλότερα συγκριτικά με χώρες όπως η Γερμανία και η Δανία όσον αφορά τη διαφάνεια στην παραγωγή και την προέλευση των τροφίμων.
Τραπεζικές Υπηρεσίες: Οι τραπεζικές υπηρεσίες στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα στους όρους και υψηλό κόστος προμηθειών, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να δυσκολεύονται να αντιληφθούν τις πραγματικές χρεώσεις. Έρευνα της ΕΚΠΟΙΖΩ (2023) αποκάλυψε ότι μόνο το 22% των Ελλήνων καταναλωτών κατανοεί πλήρως τις τραπεζικές συμβάσεις που υπογράφει. Αντίστοιχα, στη Γαλλία και τη Σουηδία τα ποσοστά είναι σημαντικά υψηλότερα (67% και 74% αντίστοιχα).
Τεχνολογία και ηλεκτρονικό εμπόριο: Το ηλεκτρονικό εμπόριο αναπτύσσεται ραγδαία, αλλά η διαφάνεια παραμένει πρόκληση. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ (2022), οι Έλληνες καταναλωτές δηλώνουν ότι σε ποσοστό 61% αντιμετωπίζουν προβλήματα σχετικά με την ακρίβεια πληροφοριών για εγγυήσεις, πολιτικές επιστροφών και κρυφές χρεώσεις. Αντίθετα, χώρες όπως η Ολλανδία και η Εσθονία έχουν καταφέρει να ελαχιστοποιήσουν αντίστοιχα προβλήματα με ποσοστά 29% και 32%.
Νομοθετικό πλαίσιο στην Ελλάδα και την ΕΕ
Η Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακολουθεί τη νομοθεσία που επιβάλλει συγκεκριμένες προϋποθέσεις διαφάνειας, όπως οι κανονισμοί GDPR για τα προσωπικά δεδομένα, η Οδηγία Omnibus (2019/2161/ΕΕ) που στοχεύει στην ενίσχυση των καταναλωτικών δικαιωμάτων και ο κανονισμός για τη σήμανση τροφίμων (Κανονισμός 1169/2011). Ωστόσο, η εφαρμογή τους παρουσιάζει σοβαρά κενά. Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2022) κατέγραψε καθυστερήσεις στην εφαρμογή των σχετικών οδηγιών στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ, όπως η Αυστρία και η Ιρλανδία.
Συγκριτική ανάλυση με άλλες χώρες της ΕΕ
Η σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ αναδεικνύει την ανάγκη περαιτέρω βελτίωσης στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, η Σουηδία και η Δανία έχουν εφαρμόσει αποτελεσματικά συστήματα ψηφιακής παρακολούθησης τιμών, εξασφαλίζοντας τη διαφάνεια και την εύκολη πρόσβαση των καταναλωτών σε πληροφορίες. Αντίστοιχα, η Γερμανία έχει ενσωματώσει νομοθετικές διατάξεις που επιβάλλουν αυστηρούς κανόνες στη διαφήμιση και τη σήμανση προϊόντων.
Λύσεις και προτάσεις για ενίσχυση της διαφάνειας
Για τη βελτίωση της διαφάνειας στην ελληνική αγορά, απαιτούνται συγκεκριμένα μέτρα:
- Ψηφιακές πλατφόρμες πληροφόρησης: Ανάπτυξη κρατικών ή ανεξάρτητων πλατφορμών που θα παρέχουν ενημερωμένες πληροφορίες σχετικά με τιμές, ποιότητα και πιστοποιήσεις προϊόντων.
- Ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών: Ενδυνάμωση των αρμόδιων φορέων (π.χ., ΕΦΕΤ, Γενική Γραμματεία Εμπορίου) με περισσότερους πόρους και αυστηρότερους ελέγχους.
- Εκπαίδευση και ενημέρωση των καταναλωτών: Εκστρατείες ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματα του καταναλωτή και την ερμηνεία των συμβάσεων και όρων χρήσης.
- Επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων: Νομοθετικές αλλαγές που να προβλέπουν αυξημένα πρόστιμα και κυρώσεις για εταιρείες που παραβιάζουν τους κανόνες διαφάνειας.
Η διαφάνεια στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών δεν είναι μόνο απαραίτητη για την προστασία των καταναλωτών αλλά και θεμέλιο για την υγιή λειτουργία της οικονομίας. Η ελληνική αγορά βρίσκεται σε μια κρίσιμη φάση, όπου η ουσιαστική βελτίωση της διαφάνειας μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και στην προσαρμογή στις υψηλές ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Η εφαρμογή των παραπάνω προτάσεων μπορεί να οδηγήσει σε θετικές αλλαγές, προστατεύοντας αποτελεσματικά τους καταναλωτές και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της χώρας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Your Turn!
Αν έχετε να προσθέσετε κάτι ακόμη ή απλά να μοιραστείτε τη δική σας εμπειρία, αφήστε το προσωπικό σας σχόλιο!