Τρίτη Ηλικία: Ομιλία του Προέδρου του Νέου Ινστιτούτου Καταναλωτών, κ. Νικόλαου Μήττα για την βιωσιμότητα και την συμπερίληψη των ηλικιωμένων
Θα ήθελα να ξεκινήσω την ομιλία μου με τον όρο αντιπελάργηση που αφορά την φροντίδα που δείχνουν οι νέοι πελαργοί προς τους ηλικιωμένους γονείς τους, όπως την περιέγαψε και τον ονόμασε ο Μέγας Βασίλειος (330-379 μ.Χ.).
“Οι πελαργοί, όταν ο γονιός τους γυμνωθεί τελείως από τα φτερά, επειδή αρχίζουν και πέφτουν όταν γεράσει, τον βάζουν ανάμεσά τους και τον ζεσταίνουν με τα δικά τους φτερά.
Του ετοιμάζουν άφθονο φαγητό, και τον βοηθούν όσο είναι δυνατόν όταν πρέπει να πετάξει, σηκώνοντάς τον απαλά, με τη φτερούγα τους, πότε ο ένας εκ δεξιών και πότε ο άλλος εξ αριστερών.
Και τούτο είναι πασίγνωστο, ώστε μερικοί και την ανταπόδοση των ευεργεσιών να την ονομάζουν “αντιπελάργηση“.
O πλανήτη μας γερνάει. Επίσημες στατιστικές του ΟΗΕ καταδεικνύουν ότι μέχρι το 2030, οι άνω των 60 ετών πολίτες θα αγγίζουν το 20% του Παγκόσμιου πληθυσμού (1,4 δις), ενώ μέχρι το 2050 ο αριθμός θα φθάσει τα 2,1 δις από τα οποία 392 εκ. οι άνω των 80 ετών, 3 φορές περισσότεροι από σήμερα.
Η χώρα μας το 2030 θα μετατραπεί σε χώρα γερόντων με ποσοστό 32,5% του πληθυσμού άνω των 68 ετών.
Πως αντιδρά η διεθνής κοινότητα στα ανωτέρω στατιστικά στοιχεία, πως κινείται η διεθνής διπλωματία, σε ποιες ενέργειες προβαίνουν οι διεθνείς οργανισμοί για την αντιμετώπιση του ζητήματος και την προστασία των ηλικιωμένων;
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση για τη Γήρανση του 2015, η αύξηση των ατόμων που ανήκουν στην τρίτη ηλικία οφείλεται σε δύο βασικούς παράγοντες:
- στη μείωση της θνησιμότητας με παράλληλη αύξηση του προσδόκιμου ζωής
- και στη μείωση των γεννήσεων
Αυτοί οι δύο παράγοντες οδηγούν στη μείωση του ποσοστού των παιδιών και στην αύξηση των ενηλίκων και ηλικιωμένων.
Ο μέσος όρος ζωής το 2000 ήταν 66 έτη, το 2050 θα φτάσει τα 80 έτη.
Η έναρξη της τρίτης ηλικίας για πολλά κράτη αρχίζει στο 65ο έτος. Η οριοθέτηση αυτή είναι ως ένα βαθμό αυθαίρετη, καθώς σχετίζεται τις περισσότερες φορές με τη συνταξιοδότηση, η έναρξη της οποίας μπορεί να διαφέρει από κράτος σε κράτος. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο ημερολογιακός προσδιορισμός και το κριτήριο της βιολογικής ηλικίας πολλές φορές δεν μπορούν να αποτελέσουν ασφαλή μέθοδο. Παρόλο που δεν υπάρχει μια κοινή σταθερά για την τρίτη ηλικία, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν υιοθετήσει τον γενικό ορισμό της τρίτης ηλικίας για άτομα άνω των 60 ετών.
Είναι αποδεκτό ότι η διαδικασία της γήρανσης είναι μια βιολογική πραγματικότητα με δική της δυναμική που βρίσκεται πέρα από τα όρια του ανθρώπινου ελέγχου. Παρόλα αυτά η όλη έννοια της γήρανσης που εν τέλει καταλήγει στην τρίτη ηλικία έχει εμποτιστεί και με πλείστα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά, είναι η συνταξιοδότηση που ακολουθεί αυτό που θεωρείται ως παύση ή ελάττωση των παραγωγικών δυνατοτήτων σε τέτοιο βαθμό ώστε η ενεργή συμβολή να μην είναι πλέον δυνατή ή να είναι ιδιαίτερα δυσχερής. Η μέτρηση όμως αυτή και η κατηγοριοποίηση τεράστιων ομάδων του πληθυσμού ως μη παραγωγικές εισάγει αθέμιτη και αυθαίρετη διάκριση με ασαφή κριτήρια και δικαιολογητική βάση. Η προβληματική αυτή της προστασίας της τρίτης ηλικίας υπό το πρίσμα της προφανούς έλλειψης ενός κοινά αποδεκτού ορισμού σκιαγραφείται μέσα από τις δράσεις και τις ενέργειες της Διεθνούς Κοινότητας. Παρόλη τη σχετική αύξηση των διεθνών πράξεων που προστατεύουν τα δικαιώματα του ανθρώπου, η προστασία των ηλικιωμένων δεν έτυχε της προσοχής που της αξίζει. Στην παρούσα μελέτη γίνεται μια προσπάθεια να καταγραφεί το πλήρες νομικό πλαίσιο της προστασίας αυτής, τα κενά που παρουσιάζει καθώς και την εξέλιξη του ζητήματος.
Εκτός από τον Ο.Η.Ε. Και σχεδόν όλοι οι Περιφερειακοί Οργανισμοί, όπως, το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών, ο Οργανισμός Αφρικανικής Ένωσης, και ο Σύνδεσμος Αραβικών Κρατών έχουν ασχοληθεί εκτενώς με τα προβλήματα της Τρίτης Ηλικίας.
Όλα όσα αναφέρθηκαν είναι μέρος από επιστημονική μελέτη (η πλήρης μελέτη είναι στην διάθεση όλων) που την έκανε η Διδάκτωρ του Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Οργανισμών του Δημοκρητείου Πανεπιστημίου Θράκης, κυρία Παρούλα Νάσκου – Περράκη και βγάζει τα παρακάτω συμπεράσματα:
Η τρίτη ηλικία αφορά ένα στάδιο ζωής, αλλά και μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων που πρέπει να χαίρουν της εκτίμησης και του σεβασμού από όλη την κοινωνία. Σε μια εποχή που η γήρανση του πληθυσμού προχωράει με αλματώδεις ρυθμούς, γίνεται αντιληπτό ότι η τρίτη ηλικία τοποθετείται στο κέντρο της σκέψης και της μέριμνας μας.
Ολόκληρος ο κόσμος αναμένει να ωφεληθεί από μια ισχυρή τρίτη ηλικία, που θα έχει τη δυνατότητα να συνδράμει σημαντικά στην αναπτυξιακή διαδικασία και στο έργο της οικοδόμησης πιο παραγωγικών, ειρηνικών και αειφόρων κοινωνιών.
Οι προσπάθειες από την πλευρά της διεθνούς κοινωνίας είναι συνεχείς, πλην όμως άτολμες κι αργές. Οι μηχανισμοί που υπάρχουν δεν αναφέρονται στα προβλήματα των ηλικιωμένων ή το κάνουν σπάνια. Ο ΟΗΕ από το 1948 με την υιοθέτηση της ΟΔΔΑ (Οικονομή Διακύρηξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) έχει διανύσει πολύ δρόμο για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου γενικά. Αλλά και ειδικά σε περιπτώσεις όπως παιδιά, γυναίκες, άτομα με αναπηρία κα. Χρειάζονται όμως κι άλλες προσπάθειες, κυρίως στην αποτελεσματικότητα των μηχανισμών, αλλά και στη συμμετοχή των κρατών στην ενσωμάτωση των διεθνών πράξεων στην εσωτερική έννομη τάξη.
Τα περιφερειακά συστήματα έδειξαν την πρόθεση τους να προχωρήσουν πιο γρήγορα, ιδιαίτερα στη Αφρική και Λ. Αμερική. Όμως και η Ευρώπη δεν υστερεί .Τόσο στο πλαίσιο της ΕΕ, όσον και στο αντίστοιχο του ΣτΕ (Συμβόλιο της Ευρώπης ) γίνονται προσπάθειες για την προστασία της τρίτης ηλικίας προς τη σωστή κατεύθυνση. Χρειαζόμαστε όμως κάτι συγκεκριμένο.
Αντιρρήσεις υπάρχουν, διότι θεωρούν ότι οι βασικές διεθνείς πράξεις προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ιδιαίτερα τα δύο Σύμφωνα, εγγυώνται και τα δικαιώματα των ατόμων της τρίτης ηλικίας.
Ωστόσο, μια νέα Σύμβαση θα κάλυπτε πλήρως τα κενά που υπάρχουν σε διάφορους τομείς και θα εγγυάτο καλύτερα την προστασία τους. Επί πλέον θα αφύπνιζε και τους ίδιους, ενώ θα ενημέρωνε όλη τη διεθνή κοινότητα ότι τα δικαιώματα των ηλικιωμένων αποτελούν μέρος της όλης προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Oι φωνές όλων συντείνουν στο ότι η τρίτη ηλικία δικαιούται μια παγκόσμια Σύμβαση με αποκλειστική αναφορά στα δικαιώματα της.
Παράδειγμα θα μπορούσε να αποτελέσει η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η μόνη που αναφέρεται και προστατεύει μια ομάδα ανθρώπων βασισμένη στην ηλικία.
Μια Σύμβαση που θα αλλάξει την εικόνα των ηλικιωμένων, όπως έγινε με τη Σύμβασηγια τα δικαιώματα του παιδιού και των ΑμεΑ, που θα επικυρωθεί άμεσα από όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ και θα εφαρμοστεί στο εσωτερικό τους, προσαρμόζοντας την εθνική τους νομοθεσία στις διατάξεις της. Ταυτόχρονα η Σύμβαση αυτή θα πρέπει να διαθέτει μηχανισμό ελέγχου, μια Επιτροπή, κατά την πρακτική του ΟΗΕ, για να εξετάζει, μέσω περιοδικών εκθέσεων, την ενσωμάτωση των διατάξεων της.
Τα κράτη οφείλουν να επικεντρώσουν την προσοχή τους και να ασχοληθούν με τρυφερότητα με τους ηλικιωμένους, διασφαλίζοντας την αξιοπρεπή διαβίωση τους. Ο τρόπος αντιμετώπισης τους και η σύνδεση τους με όλες τις ομάδες των ηλικιών είναι θέμα επιπέδου πολιτισμού της σύγχρονης κοινωνίας μας.
Στον Ευρωπαϊκό χώρο, όπου οι μηχανισμοί είναι πιο αποτελεσματικοί, η υιοθέτηση ενός Πρωτοκόλλου στην ΕυρΣΔΑ (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) που θα αφορά τα δικαιώματα των ηλικιωμένων θα ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση.
Το Νέο Ινστιτούτο Καταναλωτών (Νέο ΙΝΚΑ) που είναι πάντα στην πρωτοπορεία και έχει ταυτιστεί με την καταναλωτική συνείδηση και την προστασία των πολιτών – καταναλωτών λόγω της πολυετούς και αδιάλειπτης δράσης του στον χώρο αυτό, μπαίνει στον Αγώνα για την δημιουργία μια πλήρης και αποτελεσματικής Σύμβασης για τα Δικαιώματα της Τρίτης Ηλικίας.
Επείδή το Νέο ΙΝΚΑ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου, αναλαμβάνοντας σειρά πρωτοβουλιών εκπαίδευσης, ενημέρωσης και συμβουλευτικής με σκοπό να βοηθήσει τους πολίτες – καταναλωτές να λαμβάνουν σωστές αποφάσεις σχετικά με τη διαβίωση τους σε ένα υγιεινό περιβάλλον, αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής τους και συνδράμοντας με τις δράσεις του στην βελτίωση της υγείας, σωματικής και ψυχικής των παιδιών, των ενηλίκων αλλά και των ατόμων που ανήκουν στην Τρίτη ηλικία και η οποίοι αποτελούν την μεγαλύτερη ποσοτικά ευπαθή ομάδα που χρήζει συνεχής στήριξης και πολυεπίπεδης αντιμετώπισης.
Στο πλαίσιο αυτό των στόχων και δράσεων του Νέου ΙΝΚΑ ανήκει και το Κέντρο Μελέτης Προβλημάτων & Αλληλεγγύης της Τρίτης Ηλικίας, με συντονιστή και υπεύθυνο της δράσης τον Πρόεδρο του Νέου Ινστιτούτου Καταναλωτών, κ. Μήττα Νικόλαο.
Σκοπός του Κέντρου Μελέτης Προβλημάτων & Αλληλεγγύης της Τρίτης Ηλικίας είναι η προώθηση και η υπεράσπιση, τόσο των δημόσιων όσο και των ιδιωτικών συμφερόντων όλων των γυναικών και ανδρών που διάγουν την Τρίτη Ηλικία της ζωής τους και η αλληλεγγύη μεταξύ τους ως τέτοιων και με οιαδήποτε παράλληλη ιδιότητα τους, καθώς και προαγωγή και αναβάθμιση της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων της Τρίτης Ηλικίας και σε κάθε τομέα συναφή με τα παραπάνω.
Το Κέντρο Μελέτης Προβλημάτων & Αλληλεγγύης της Τρίτης Ηλικίας στοχεύει στο να προωθήσει το αίσθημα της αλληλεγγύης, την προσφορά βοήθειας και την καθοδήγηση τόσο στα μέλη του όσο και στις επερχόμενες γενεές, συνδυάζοντας την γνώση, την πληροφόρηση και την εμπειρία τους σε όλα τα θέματα που απασχολούν τους πολίτες – καταναλωτές διαχρονικά (οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτισμικά).
Επιπλέον στοχεύει στην αύξηση της αυτοπεποίθησής των μελών του Κέντρου καθώς και στην ανάπτυξη των ικανοτήτων, δεξιοτήτων αλλά και των γνώσεών τους σε θέματα που άπτονται της καθημερινής ζωής στο οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Περαιτέρω δε, στόχοι του Κέντρου Μελέτης Προβλημάτων & Αλληλεγγύης της Τρίτης Ηλικίας είναι η ανάπτυξη του αισθήματος της αλληλεγγύης, η ενημέρωση και η εκπαίδευση ιδιαίτερα σε τομείς όπως η Οικολογική Κατανάλωση, ο Περιβαλλοντικός Έλεγχος, η Διαχείριση των Οικονομικών της Οικογένειας, η Διαχείριση των Χρεών, η Ψυχολογική Στήριξη, και Αλληλεγγύημεταξύ των μελών αλλά και της κοινωνίας, η πληροφόρηση και χρήση νέων προϊόντων και υπηρεσιών, η διαχείριση κινδύνων της καθημερινότητας με να προφυλάσσει τα μέλη του από ανάρμοστες κοινωνικές συμπεριφορές, από όπου και αν προέρχονται αυτές και να φροντίζει όσο είναι εφικτό για μια ισορροπημένη κοινωνική, πολιτιστική και οικογενειακή διαβίωση, μέσα σε ένα περιβάλλον υγιεινό, και αειφόρως αναπτυσσόμενο.
Η δραστηριότητά του εμπνέεται αλλά και στοχεύει στην υπεράσπιση και προστασία κάθε δικαιώματος, των ανθρώπων της Τρίτης Ηλικίας,όπως ορίζεται από την Ελληνική έννομη τάξη καθώς και από τις Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία των Δικαιωμάτων της (ΟΗΕ, Συμβούλιο της Ευρώπης κ.α.). Θεωρεί ως συνεργάτες όλες τις αναγνωρισμένες εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς ανάλογες οργανώσεις ή συναφείς οργανώσεις που δραστηριοποιούνται για τους ανθρώπους της Τρίτης Ηλικίας και εν γένει στην προστασία του πολίτη, που έχουν παρεμφερείς αρχές σε σκοπούς. Ειδικότερα με κανένα τρόπο δεν θεωρεί αυτές τις οργανώσεις ανταγωνιστικές.
Τέλος με όλες μας τις δυνάμεις θα προσπαθήσουμε να δημιούργήσουμε ένα νέο πλαίσιο για τα Δικαιώματα της Τρίτης Ηλικίας, έτσι όπως περιγράφονται στα συμπεράσματα της μελέτης της Καθηγήτριας κυρίας Παρούλας Νάσκου – Περράκη.
Ήρθε ο καιρός που τα Δικαιώματα της Τρίτης Ηλικίας αυτόνομα και δικαιωματικά να γίνουν πραγματικότητα.
Your Turn!
Αν έχετε να προσθέσετε κάτι ακόμη ή απλά να μοιραστείτε τη δική σας εμπειρία, αφήστε το προσωπικό σας σχόλιο!